Gmina Niebylec
W każdej wsi, mieście są dwie instytucje: szkoła oraz kościół, one od zawsze łączyły ludzi, spajały środowisko, stanowiły nierozłączną całość. Tak było i na naszym terenie, w gminie Niebylec. Jedną z pierwszych, a zarazem najstarszych parafii jest parafia konieczkowsko-niebylecka. Z reguły wraz z ufundowaniem kościoła tworzono szkołę, tzw. szkołę parafialną.
Początki zakładania przy kościołach szkół parafialnych sięgają epoki średniowiecza. Były one jednak nieliczne i z reguły zakładane przy kościołach w miastach. Do sporadycznych przypadków należały szkółki, które zakładano wówczas przy wiejskich kościołach parafialnych. Gwałtowny wzrost fundacji szkół parafialnych nastąpił począwszy od II połowy XVI wieku. Zjawisko to w dużej mierze związane było decyzjami Soboru Trydenckiego (1545-1563), który zwrócił uwagę duchowieństwa diecezjalnego na konieczność podjęcia inicjatyw na polu edukacji społeczeństwa, w szczególności wiejskiego.
Na czele szkoły parafialnej stał nauczyciel, zwany zazwyczaj rektorem, który w mniejszych parafiach bywał jednocześnie organistą. Mieszkał on przeważnie w szkole, otrzymywał wynagrodzenie roczne oraz dom z ogrodem, miał wolny opał i często przyjmował na stancję zamiejscowych uczniów. Nauczyciel podlegał proboszczowi i on przyjmował go do pracy. W szkołach uczono wyłącznie chłopców, śpiewu nieszporów, recytacji katechizmu, ale przede wszystkim zadaniem szkoły w owym czasie było uczynienie z ucznia katolika i dobrego człowieka.
Liczba dzieci uczęszczających do szkół była bardzo zróżnicowana i zależała przede wszystkim od wielkości parafii. W szkołach wiejskich było ich najczęściej kilkoro, natomiast szkoły w miastach gromadziły nawet po kilkudziesięciu uczniów.
Pod koniec XVI wieku, w Konieczkowej istniała jedna z pierwszych szkół parafialnych w gminie, jej rektorem był Seweryn Wolski, diakon z Brodów, a następnie Stanisław Grochowius ze Strzyżowa . W szkole uczyły się dzieci z całej parafii, która swym zasięgiem obejmowała miejscowości: Konieczkowa, Niebylec, Jawornik, Gwoźnica .
Na początku XVII wieku istniała już szkoła w Niebylcu, dowiadujemy się o tym
ze sprawozdania z wizytacji parafii z roku 1608 roku, w którym zapisano, że nauczaniem
zajmował się kierownik szkoły, który mieszkał i uczył w niedalekiej odległości od kościoła w miasteczku Niebylec .
Następna wzmianka o szkole w Niebylcu pochodzi z lat 1721 – 1722. Wówczas nauczanie dzieci prowadził organista niebylecki Jan Jelonowicz, który pobierał wynagrodzenie w wysokości 20 zł rocznie . Trudny wiek XVIII - wojny, zabory przyczyniły się do zubożenie społeczeństwa i upadku szkolnictwa. Z dokumentów kościelnych dotyczących wizytacji parafii z 1793 dowiadujemy się, że szkoła w Niebylcu już nie funkcjonowała. Nie ma o niej informacji aż do połowy wieku XIX .
Region strzyżowski pod zborem austriackim należał do najbardziej zaniedbanych pod względem oświaty. Chłop nie doceniał potrzeby nauki, dwór patrzył na nią niechętnym okiem. Następstwem tego był powszechny analfabetyzm i brak wiary w potrzeby edukacyjne młodzieży. Starania o założenie szkoły w Niebylcu podejmowano w latach 1844 i 1852. Zamierzeń tych nie zrealizowano z powodu braku środków finansowych potrzebnych na utrzymanie nauczyciela. Ponowne starania o uruchomienie szkoły podjął w roku 1859 ks. Feliks Buchwald, kanonik przemyski, dziekan i nadzorca okręgu szkolnego strzyżowskiego, proboszcz z Dobrzechowa. Mimo pierwotnej zgody przedstawicieli gmin, które zamierzały wysłać swoje dzieci na naukę do Niebylca, plan nie doszedł do skutku ze względu na niemożność zrealizowania zobowiązań, tj. wybudowania szkoły, wyposażenia jej w sprzęt, wypłaty wynagrodzenia dla nauczyciela w wysokości 200 zł rocznie oraz zapewnienia opału. Gminy odmówiły zrealizowania tych zobowiązań na piśmie .
Pomyślna decyzja dla edukacji w obrębie Niebylca zapadła dopiero w roku 1862. Ks. Buchwald doprowadził wówczas do tego, że reprezentanci Niebylca, Blizianki, Gwoździanki, Jawornika, Małówki oraz gminy żydowskiej zobowiązali się do utworzenia szkoły w Niebylcu. W celu zmniejszenia zobowiązań finansowych związanych z opłacaniem nauczyciela ks. kanonik z Dobrzechowa zaproponował, aby obowiązki nauczyciela połączyć z organistostwem i zmniejszyć wynagrodzenie nauczyciela o połowę, do 109,25zł. Na takie rozwiązanie sprawy nie wyraził zgody ówczesny proboszcz niebylecki ks. Szymon Jedliński, ponieważ organistą była inna osoba. Ks. Jedliński zobowiązał się jednak dopłacać do pensji nauczyciela kwotę 10 złotych rocznie, wobec czego wynagrodzenie nauczyciela miało wynosić 119,25 zł. rocznie. W tworzącym się związku szkolnym udziału odmówiła gmina Konieczkowa, która w tym czasie czyniła starania o utworzenie własnej szkoły.
Po okresie planowania, wymienione wyżej gminy przygotowały wniosek o zezwolenie na założenie szkoły i przedstawiły go Komisji Namiestniczej w Krakowie. Komisja wydała oczekiwaną zgodę w dniu 16 lutego 1864 roku. Zezwolenie wymagało spełnienia przez gminy następujących warunków: ponoszenia kosztów utrzymania nauczyciela w wysokości 104 zł rocznie, wybudowania budynku szkolnego i zapewnienia odpowiedniego wyposażenia, dbania o utrzymanie porządku w szkole i zabezpieczenia jej ogrzewania. Nad powołaniem komitetu budowy, właściwym rozłożeniem kosztów między poszczególnymi gminami i prawidłowym prowadzeniem rachunków miał czuwać ksiądz proboszcz. Datę zakończenia budowy wyznaczono na lipiec 1865 roku. Prawo wyboru nauczyciela zostało przyznane miejscowemu proboszczowi i okręgowemu nadzorcy szkół. Nauczycielowi wypłacano wynagrodzenie w okresach półrocznych, do jego rąk, pod rygorem egzekucji. W takich okolicznościach, w XIX wieku, w Niebylcu powstała szkoła parafialna.
Od lipca 1865 roku, decyzją Wysokiej Komisji Namiestniczej, szkoła w Niebylcu została przekształcona na trywialną, czyli ludową. Dołączyły do niej dzieci z Konieczkowej, gdyż tamtejsza gmina uznała, że nie stać jej na utrzymanie odrębnej szkoły i przyłączyła się do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem szkoły w Niebylcu.
Do roku 1871 placówka edukacyjna w Niebylcu znajdowała się pod nadzorem kościelnym, reprezentowanym przez dekanat strzyżowski w diecezji przemyskiej. Wejście Galicji w okres autonomii, a w szczególności tzw. ustawy szkolne spowodowały, że oświata przeszła pod nadzór świecki. Powyższe ustawy, w miejsce nadzoru duchownego powoływały inspektorów szkół. Utworzono wówczas Krajową Radę Szkolną we Lwowie, okręgowe rady szkolne i miejscowe rady szkolne. Rada Szkolna Krajowa zajęła się organizacją szkolnictwa ludowego. Nauka w szkołach ludowych była bezpłatna, obowiązkowa i obejmowała dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Ciężar utrzymania szkół przypadł na gminy oraz obszary dworskie. Szkoły ludowe w Galicji podzielone były na wiejskie i miejskie. Szkoły typu wiejskiego były jednoroczne, dwuletnie i trzyletnie. Dla tych szkół został opracowany skrócony plan i program nauczania, a dokument o ukończeniu tych szkół nie uprawniał do wstępu do szkoły średniej . W okresie zaboru austriackiego region strzyżowski pozbawiony był szkolnictwa średniego.
Szkoła w Niebylcu została włączona do okręgu rzeszowskiego. Pierwszym jej inspektorem był Wojciech Kornicki, potem Józef Siedmiograj, Konstanty Sieczkowski,
a od 1896 Józef Chuchla, który pełnił tę funkcję aż do 1919 roku . Z ramienia Krajowej Rady Szkolnej, nadzór nad szkołą w Niebylcu sprawowali: dr Andrzej Macher, kawaler orderu Franciszka Józefa, po nim Stanisław Olszewski, Ludwik Dziedziczki, Tomasz Tokarski i Michał Siwak. Wizytacje szkoły były przeprowadzane co najmniej dwa razy w roku. Celem ich była ocena działalności dydaktycznej i wychowawczej nauczyciela .
W 1876 roku szkoła niebylecka została szkołą etatową, a wynagrodzenie nauczyciela wzrosło do 300 zł. W tych okolicznościach gmina Konieczkowa wystąpiła ze związku szkolnego i postanowiła założyć własną placówkę edukacyjną tłumacząc, że odległość od Niebylca jest stosunkowa duża i dzieci nieregularnie uczęszczają do szkoły, a rezultaty ich nauki są niezadowalające. Szkoła ludowa w Niebylcu od początku swojego istnienia była szkołą wiejską, jednoklasową. Uczył w niej jeden nauczyciel, nauka trwała 6 lat i była rozłożona na 4 stopnie. Przed południem nauczyciel pracował ze stopniami III i IV, a po południu z I i II. Pracując jednocześnie z dwoma stopniami, nauczyciel przeznaczał połowę czasu na naukę cichą, a pozostałą na naukę głośną. Nauka cicha służyła powtarzaniu i utrwalaniu wiadomości nabytych w czasie nauki głośnej .
W 1895 roku nauczano: religii, czytania i pisania, języka wykładowego, form geometrycznych, wiadomości z geografii, historii i literatury, rysunków, śpiewu i gimnastyki, a dziewczynki także robót ręcznych . Mimo niskiej płacy, złych warunków lokalowych nauczyciele w Niebylcu uzyskiwali bardzo dobre wyniki w nauczaniu. Według relacji z egzaminu z lat 60-tych, w szkole trywialnej w Niebylcu Józef Ligęza przekazywał uczniom naukę pszczelnictwa..., początki nauki fizyki i historii naturalnej, historię austriacką wraz z geografią, w końcu historię Słowiańszczyzny, i jak spośród niej wyłoniła się Polska. Malce z pręcikiem w ręku odpowiadając wskazywali na mapie Azji i Europy z taką świadomością i biegłością , jak po domowej grzędzie rzepę.
W 1904 roku szkoła w Niebylcu została przekształcona na dwuklasową. Odtąd pracowało w niej dwóch nauczycieli. Każdy stopień edukacyjny pobierał naukę oddzielnie. Jeden z nauczycieli uczył I stopień dwie godziny dziennie, a III stopień trzy godziny. Drugi z nauczycieli pracował z II i IV stopniem po trzy godziny w ciągu dnia. W ten sposób obaj nauczyciele pracowali 5 godzin dziennie i 30 tygodniowo. Ponadto w szkole niebyleckiej prowadzono naukę dopełniającą. Trwała 3 lat dla dzieci, które ukończyły IV stopień z dobrym postępem. Na naukę dopełniającą uczęszczały dzieci w wieku od 12 do 15 lat. Przychodziły dwa razy w tygodniu na dwie godziny. Za prowadzenie tych lekcji nauczyciel otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie. W czasie nauczania główny nacisk kładziono na naukę religii i moralności oraz na naukę czytania i pisania. Metoda nauczania polegała na mechanicznym wyuczeniu podanych wiadomości. Dzieci nie posiadały zeszytów. Posługiwały się tzw. tabliczkami, na których rysikami zapisywały podane w toku nauki treści. Nauczyciele stosowali różne kary cielesne, mające na celu utrzymanie większej dyscypliny. Uczniów bito kijem lub karano klęczeniem na drobnych kamykach lub grochu. Uczniowie, którzy nie odrobili zadania, byli bici linijką w rękę albo klęczeli z książką lub cegłą trzymaną w podniesionych rękach. Oprócz kar cielesnych stosowano także pozostawianie dzieci „po kozie”, gdzie pod kierunkiem nauczyciela uzupełniały braki w swoich wiadomościach, albo napominano ich publicznie wśród uczniów i nauczycieli. Rok szkolny rozpoczynał się 1 września nabożeństwem i był podzielony na dwa półrocza. Każde półrocze kończyło się tzw. popisem, czyli egzaminem końcowym, przy którym obecni byli nauczyciel i ksiądz proboszcz .
Dużym problemem szkolnictwa niebyleckiego była bardzo niska frekwencja. W roku szkolnym 1905/1906 dzieci obowiązanych do nauki było 416 (215 chłopców i 211 dziewczynek). Do szkoły zapisano 158 dzieci (84 chłopców i 74 dziewczynki) spośród których na naukę uczęszczało tylko 143 uczniów (76 chłopców i 67 dziewczynek). W roku 1907/1908 sytuacja wyglądała jeszcze gorzej. Na 531 dzieci zobowiązanych do nauki, zapisano tylko 144 . Wynika z tego, że mimo istnienia ustawy o przymusie szkolnym (od 1873 r.), ponad połowa dzieci podlegających w Niebylcu obowiązkowi szkolnemu nie realizowała go. Sytuacja taka była do wybuchu I wojny światowej. Na niską frekwencję szkolną wpływało wiele czynników, wśród których najistotniejsze znaczenie miały: powszechność analfabetyzmu (rodzice niepiśmienni nie widzieli konieczności posyłania dzieci do szkoły), brak perspektyw i odpowiedniej motywacji (do wykonywania prac polowych nie potrzebna jest znajomość pisania i czytania), potrzeba pomocy rodzicom przy pracach gospodarskich szczególnie wiosną i jesienią, bieda i wynikający z niej brak obuwia i odzieży, czasami powodem niższej frekwencji były epidemie, np. dyfterytu, szkarlatyny, duru brzusznego.
Od momentu przejęcia nadzoru nad szkołami przez władze państwowe rozpoczął się proces zakładania szkół w każdej gminie. W tych okolicznościach, w 1904 roku do związku szkolnego w Niebylcu należały tylko gminy Niebylec, Małówka i Jawornik. W 1909 roku od związku szkolnego odstąpiła także gmina Jawornik . Taka sytuacja zmniejszała szanse na wybudowanie nowego budynku szkolnego. Nie powstał on mimo zobowiązania, które wybudowanie szkoły przewidywało w roku 1865. Rada szkolna miejscowa jako przyczynę takiego stan rzeczy podawała brak odpowiedniej działki budowlanej. Nie było to jednak prawdą. Wynikało raczej z braku świadomości
i obojętności ludzi wchodzących w skład rady i ciągłych kłopotów finansowych . W roku 1906 nauczyciel Teofil Tryczyński poinformował Radę Szkolną Okręgową w Strzyżowie, że na terenie Niebylca znajduje się działka, która mogłaby być wykorzystana pod budowę szkoły. Powołana komisja oceniła stan przydatności parceli i mimo sprzeciwu ze strony części członków rady szkolnej miejscowej, która zawiązała bardzo silną opozycję (byle do kupna nie dopuścić), dokonano zakupu działki . Szczególne uznanie należy przyznać tutaj nauczycielowi Teofilowi Tryczyńskiemu, członkowi rady miejscowej Janowi Zegarowi, inspektorowi szkolnemu Józefowi Chuchli i staroście Zygmuntowi Zalewskiemu, którzy wykazali się ogromną determinacją, najpierw, by pozyskać parcelę, a później, by podjąć prace budowlane. Cena działki wyniosła 3550 koron, sprzedającymi byli Gedail i Mariam Dick z Pietruszkowej Woli . Na zakupionej parceli stał drewniany budynek, w którym tymczasowo odbywała się nauka. Jego naprawy dokonał Leon Dobrowolski z Niebylca, a drobne remonty wewnętrzne przeprowadził nauczyciel Teofil Tryczyński. W roku 1910 gruntownie przebudowano dach, a prace te wykonał cieśla Józef Knaź z Konieczkowej .
Mimo że posiadano odpowiedni grunt pod budowę szkoły i część potrzebnej kwoty, a Rada Szkolna Okręgowa wielokrotnie przypominała o zobowiązaniu wybudowania nowego budynku szkolnego, mieszkańców Niebylca i Małówki nie było stać na poniesienie całkowitych kosztów inwestycji. Dlatego w 1911 roku przedstawicieli obu gmin wysłano do Lwowa w celu pozyskania dotacji państwowej. Reprezentanci uzyskali dofinansowanie. W niedługim czasie ze Lwowa nadesłano plan budowy i kosztorys . Prace budowlane rozpoczęły się we wrześniu 1912 roku. Kierował nimi majster budowlany ze Strzyżowa Jan Urbanik, pod kierunkiem inżyniera powiatu rzeszowskiego Marconiego. Pomimo złych warunków atmosferycznych (jesień była deszczowa, wcześnie spadł śnieg), na koniec grudnia 1912 roku budynek pokryto dachem . Po ukończeniu prac budowlanych i zdrenowaniu terenu wokół szkoły, inspektor okręgu szkolnego Józef Chuchla dokonał odbioru budynku. Odbyło się to w sierpniu 1913 roku , a od września dzieci rozpoczęły w nim naukę. Ogólny koszt budowy szkoły wyniósł 11 000 koron .
W roku szkolnym 1914/1915 nauka rozpoczęła się z opóźnieniem, które było spowodowane wybuchem I wojny światowej. W sierpniu ogłoszono mobilizację, a wskutek tego Rada Szkolna Okręgowa przedłużyła wakacje do 1 października.
W Niebylcu przez dwa tygodnie stacjonowały wojska nieprzyjacielskie. Za swoją kwaterę obrały budynek szkoły. W połowie października 1914 r. armia rosyjska wycofała się na wschód. Po uporządkowaniu budynku rozpoczęto naukę. W niedługim czasie armie sprzymierzone zostały zmuszone do wycofania się w rejon Karpat, a wojska rosyjskie ponownie przekształciły szkołę w wojskowe koszary. Kierownik szkoły Stanisław Stopa został powołany do wojska. Obowiązki nauczycielskie wykonywała Franciszka Lesikówna, która mieszkała w budynku szkoły. Naukę przerwano w maju 1915 roku. W Niebylcu miała wówczas miejsce potyczka z wojskami rosyjskimi, obok szkoły ustawiono karabiny maszynowe i armaty. Obiekt szkolny nie został zniszczony. Spalono tylko kilka ławek i częściowo zniszczono metryki szkolne. Po zakończeniu działań wojennych w regionie nauka rozpoczęła się 10 lipca 1915r., a Rada Szkolna Okręgowa zarządziła, aby w ciągu jednego roku szkolnego zrealizować materiał z dwóch lat. Dokonano podziału na dwa okresy: od 10 lipca do końca 1915 r. i od stycznia do czerwca 1916 r. We wrześniu 1916 roku z wojny powrócił kierownik szkoły i wraz z nauczycielką Lesikówną przystąpił do realizacji programu szkolnego . Czas wojny spowodował jednak duże zaniedbania w nauce. Bieda, strach i możliwości zarobkowania na zbieraniu w lesie borówek, malin, liści pokrzyw, starych materiałów i metali bardzo obniżały frekwencję .
Nauczyciele pracujący w szkole w Niebylcu często się zmieniali. Przysługiwało im wówczas wynagrodzenie roczne, mieszkanie oraz działka gruntu do własnego użytku. Nauczyciel niebylecki nie otrzymał przysługującego mu jednego morga gruntu, mimo wezwań najpierw Rady Szkolnej Okręgowej w Rzeszowie, a od 1895 w Strzyżowie . Wynagrodzenie nauczyciela w Niebylcu było jednym z najniższych. Wynosiło najpierw 300, a potem 450 złotych reńskich.
Na podstawie tych informacji możemy stwierdzić, że warunki pracy nauczyciela końca XIX i początku XX wieku były bardzo ciężkie. Ciasne sale lekcyjne, duża ilość dzieci, marne wynagrodzenie często zmuszało nauczyciela do poszukiwania dodatkowego zajęcia. Pracując w szkole, nauczyciel nie był pewien zabezpieczenia na starość; aby otrzymać emeryturę, powinien przepracować w szkole na stałej posadzie 40 lat. Czasu pracy na stanowisku nauczyciela tymczasowego nie wliczano do stażu pracy. Ciężkie warunki życia i pracy sprzyjały szerzeniu się wśród nauczycieli poważnych zachorowań, takich jak gruźlica, która otrzymała nazwę „choroby nauczycielskiej”. Znaczna część nauczycieli pozbawiona była prawa do szczęścia osobistego i rodziny. Nauczyciele nie mający stałej posady musieli otrzymać od władz szkolnych zezwolenie na ślub. Małżeństwo bez takiego zezwolenia oznaczało natychmiastowe zwolnienie. Wielu nauczycieli nie wytrzymywało takich warunków, rezygnowało z zawodu i zmieniało miejsce pracy . Być może był to jeden z powodów, dla którego przez szkołę w Niebylcu przewinęło się wielu nauczycieli. W latach 1863-1911 było ich 22, a mianowicie:
Ludwik Pańczyk, pracujący w Niebylcu od 16 wrzesień 1863 r. do 27 październik roku 1867
Józef Ligęza od 1 listopada 1867 r. do 30 września 1872 r.,
Ludwik Chłodnicki od 1 listopada 1872 r. do 1 marca 1876 r.,
Jan Leszczyński od 30 marca 1876 r. do 29 października 1877 r.,
p. Wikulski od 16 grudnia 1877 r.,
Helena Kwiatkowska od 6 września 1880 r. do 31 stycznia 1881 r.,
Aleksander Giżowski od 1 lutego 1881 do końca września 1882 r.,
Roman Szostkiewicz od 10 października 1882 r. do 25 lutego 1883 r.,
Apolinary Godlewski od 27 lutego 1883 r. do końca sierpnia 1883 r.,
Antoni Podreweczny od września 1883 r. do 3 listopada 1884 r,
Antoni Weiss od 13 listopada 1884 r. do 7 kwietnia 1887 r.,
Zdzisław Misiewicz od 1 września 1887 r. do 16 listopada 1887 r.,
Mieczysław Misiewicz od 1 grudzień 1887 r. do końca roku szkolnego 1888/1889,
Jan Cieszanowski od 1 września 1889 r. do 1 października 1890 r.,
Michał Mikoś od 1 października 1890 r. do 30 stycznia 1893 r.,
Walenty Stanisławczyk od 1 lutego 1893 r. do 25 lutego 1904 r.,
Józef Czeczkiewicz od 25 lutego 1904 r. do 30 sierpnia 1904 r.,
Jan Brożek od początku roku szkolnego 1904/1905 do 15 marca 1905 r.,
Wanda Sikorska od 1 kwietnia 1905 r. do końca sierpnia 1905 r.,
Wojciech Łuszcz od końca sierpnia 1905 r. do 1 stycznia 1906 r.,
Józef Gonet od sierpnia 1906 r. do 30 lipca 1908 r.,
Franciszek Raszki od 1 sierpnia 1908 r. do 30 listopada 1911 r.
Od 10 września 1904 r. do 1 stycznia roku 1906 w szkole w Niebylcu pracowało dwóch nauczycieli. Funkcje kierownik szkoły w latach 1906-1913 pełnił Teofil Tryczyński, a po jego odejściu Stanisław Stopa .
Organem, który zajmował się prowadzeniem szkoły w Niebylcu pod względem finansowym była rada szkolna miejscowa. Dbała o właściwy stan techniczny budynku i jego wyposażenie. Członkowie rady miejscowej pochodzili z wyboru, funkcję przewodniczącego pełnili aktualni księża proboszczowie, albo przedstawiciel gminy .
Kolejnymi przewodniczącymi byli:
Józef Pawłowski,
Franciszek Poznański,
Ludwik Chłodnicki (1881 – 1884),
Franciszek Poznański (1884 – 22 maj 1886),
Teofil Drzewicki (od listopada 1886),
ks. proboszcz Jan Mączyński (1895 – 1902),
Ludwik Chłodnicki (1902 – październik),
ks. Jan Drzewicki (od października 1905)
ks. Błażej Stopa (prawdopodobnie 1908-1915, bo w tych latach był proboszczem),
ks. Franciszek Strzępek (od października 1916).
W 1916 r. Rada Szkolna Okręgowa wydała zarządzenie, na mocy którego wybrano nowych członków rady miejscowej. W jej skład weszli:
Paweł Soboń jako delegat Wydziału Rady Powiatowej,
ks. Franciszek Strzępek,
Ludwik Chłodnicki,
Szymon Wójciak,
Jan Zegar,
Jan Zieliński,
Josef Wallach.
Izrael Blum.
W takim składzie rada pracowała do odzyskania przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 roku .
Po zakończeniu I wojny światowej, Polacy rozpoczęli tworzenie państwowości dla swojego narodu. Poważnym problemem były także kwestie związane z systemem edukacji. Naczelnym organem w dziedzinie oświaty było Ministerstwo Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych. W 1921 r. zlikwidowano Radę Szkolną Krajową,
a powołano kuratoria okręgów szkolnych, w których funkcje kontrolne sprawowali wizytatorzy .15 października 1924 r. Kuratorium Okręgu Szkolnego przekształciło szkołę niebylecką w dwuklasową. Uczyli w niej nauczyciel: kierujący i stały . Wprowadzono nowe przedmioty. Były to: religia, język polski, rachunki z geometrią, przyroda, geografia, historia, rysunki, roboty ręczne, śpiew, gry i gimnastyka oraz roboty kobiece. Naukę pamięciową zaczęto poszerzać o doświadczenia, które miały służyć lepszemu rozumieniu poznawanych wiadomości . Oprócz treści programowych, dbano o wychowanie patriotyczne uczniów. Organizowano różne uroczystości, święta i obchody rocznicowe. Były to np. 13 października 1923 r. - 150. rocznica ustanowienia Komisji Edukacji Narodowej i śmierci Stanisława Konarskiego, 25 października1925 r. - uroczysty poranek z powodu przewiezienia zwłok Henryka Sienkiewicza ze Szwajcarii do Warszawy, 1928 r. - 10 rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. W tym dniu również dzieci zbierały pieniądze na powiększenie biblioteki szkolnej; zebrano 50 zł 20 groszy. Organizowano także tzw. święta pieśni w czerwcu roku 1928, 1930, 1931, 1932. Nauczyciele z okolicznych szkół organizowali wycieczki dla dzieci w pewne ustalone wcześniej miejsca. Tam odbywały się gry i zabawy. Miejscami takimi były np. Odrzykoń, Jedlicze, Krosno czy Czarnorzeki .
W okresie międzywojennym w niebyleckiej szkole pracowali:
Aniela Leszkówna,
Maria Kasprzykówna,
Franciszek Krzywka jako kierownik szkoły,
Franciszka Stopowa,
Maria Żołnówka,
Maria Wójciakowa,
Zofia Nęcka,
Rudolf Heś.
Naukę religii w szkole prowadzili księża wikariusze z parafii. W okresach wakatu, np. w latach 1907 – 1923 nauczaniem zajmowali się księża proboszczowie, którymi byli wówczas ks. Błażej Stopa, a później Franciszek Strzępek .
Po odzyskaniu niepodległości zdecydowanie poprawiła się w szkole frekwencja. W roku szkolnym 1919/1920 na 162 zapisanych nie uczęszczało 30, w roku szkolnym 1929/1930 na 119 zapisanych nie uczęszczało 4, a w roku szklonym 1934/1935 na 173 zapisanych obowiązku nie realizowało 5 dzieci .
W 1939 roku działalność szkoły w Niebylcu została zakłócona wybuchem II wojny światowej. Placówka niebylecka znalazła się pod nadzorem niemieckim. Okupant z programu nauczania usunął treści patriotyczne, historię ojczystą, geografię, usunięto wszystkie podręczniki z biblioteki, mapy i obrazy, zarządzono oddanie przez nauczycieli pomocy naukowych. Wśród dzieci panował popłoch i strach przed wrogiem, nauka kulała z powodu chorób zakaźnych, braku opału. Wreszcie w 1943 roku rozpoczęto pracę dziećmi szkolnymi przy uprawie rośliny zwanej kos-sagis służącej do celów wojskowych. Dzieci wraz z nauczycielami chodziły codziennie zasądzić 1 ha ziemi tą rośliną i pielęgnować na gruncie dworskim. Rozpoczęły się prześladowania nauczycieli, kierownik szkoły Franciszek Krzywka został wywieziony do obozu w Auschwitz a nauczyciel Rudolf Heś wyjechał na Węgry i wstąpił tam do armii polskiej. W czasie okupacji niemieckiej funkcję kierownika szkoły pełnili:
Piotr Kozienko (obowiązki nauczycielskie pełniła Bronisława Pociask),
Edward Koch (wiosną 1943 roku został zamordowany i zastępowała go nauczycielka Maria Wójciakowa),
Władysław Szaro,
Zygmunt Piechowicz, który po trzech miesiącach pracy wstąpił do wojska, a jego miejsce zajęła żona.
Po zakończeniu II wojny światowej szkoła przeżywała liczne problemy. Brakowała wyposażenia, podręczników, programów i pomocy naukowych, a dzieci poprzez brak systematycznej nauki wykazywały liczne braki. Trzeba było objąć nauczaniem całą młodzież szkolną w zakresie pełnej szkoły powszechnej, tj. 7-klasowej. Wymagało to ogromnego zapału i wysiłku nie tylko nauczycieli, lecz także młodzieży szkolnej i rodziców by sprostać nowym zadaniom.
W Niebylcu zaraz po wojnie podjęto starania o utworzenia szkoły zbiorczej. Od roku 1947 szkoła realizowała program siedmioklasowej szkoły podstawowej. Do klasy 7 uczęszczały dzieci z Niebylca, Małówki, Blizianki, Gwoździanki i Jawornika . Funkcję kierownika podjął Rudolf Heś, a jako nauczyciele pracowali:
Władysława Piechowiczowa,
Zofia Szafrańska,
p. Domańska,
Tadeusz Łuszczak.
Po Rudolfie Hesiu posadę kierownika szkoły przejął początkiem lat 60. Zdzisław Kowalski, a po nim w roku 1963 Tadeusz Wyżykowski, który pełnił tę funkcję do połowy lat 70.
Wśród wielu nauczycieli zasłużonych dla rozwoju edukacji w Niebylcu z tego okresu wymienić należy:
Bogumiłę Sołtys,
Danutę Przyboś,
Tadeusza Łuszczaka,
Annę Szpond,
Janinę Pietrasz,
Czesławę i Stanisława Śnieżków,
Zofię Mikuszewską,
Marię Klich,
Zofię i Zdzisława Jakimów,
Marię i Stanisława Charzewskich,
Jadwigę i Władysława Rzeszutków,
Bronisławę Mroczkę,
Zofię Chudziak,
Helenę Sołtys.
Z pracą miejscowej szkoły związana jest także rodzina Wapińskich. Funkcję woźnego miejscowej szkoły przed II wojna światową pełnił Antoni Wapiński, potem jego syn Walenty Wapiński, a obecnie wnuk Marian wraz z żoną Zofią.
W latach 60. przeprowadzono reformę szkolną, której celem jej było m.in. przedłużenie obowiązku szkolnego o jeden rok oraz podniesienie poziomu dydaktyczno-wychowawczego szkół i jego unowocześnienie. Realizacja tych założeń pociągała za sobą konieczność rozwinięcia budownictwa szkolnego, dlatego w 1968 roku rozpoczęto budowę nowej szkoły. W skład społecznego komitetu budowy wchodzili między innymi Bronisław Machowski, Ludwik Kozimor i Tadeusz Wyżykowski jako przewodniczący. Działkę pod budowę inwestycji zakupiono u Anieli Gruby, której w zamian przekazano parcelę z Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Niebylcu. Trudny przełom lat 60. i 70., kłopoty ze zgromadzeniem odpowiedniej ilości materiałów budowlanych przysparzał problemów komitetowi budowy, mimo to udało się w ciągu 4 lat szkołę wybudować i w 1972 została oddana do użytku. Dotychczasowy budynek przekształcono na dom nauczyciela. Obecnie znajduje się tam przedszkole samorządowe .
W połowie lat 70. placówka w Niebylcu zaczęła realizować program 10-letniej szkoły zbiorczej. Zakupionym pojazdem dowożono tu starsze dzieci z całej gminy. Dyrektorem tej szkoły początkowo został Ryszard Marszałek, w 1976 roku zastąpił go Stanisław Charzewski. Tadeusza Wyżykowskiego mianowano dyrektorem administracyjnym. W 1984 r. wprowadzono instytucję inspektora oświaty, który miał sprawować nadzór nad wszystkimi szkołami w gminie. Pierwszym inspektorem w Niebylcu został Stanisław Charzewski, a po nim Tadeusz Górnicki. Zastępcą inspektora oświaty od września 1984 r. do listopada 1988 r. była Anna Szpond, która następnie przejęła funkcję inspektora i pełniła ją do lutego 1989 r.
Po likwidacji gminnej szkoły zbiorczej, od 1 września 1984 r. funkcję dyrektora Szkoły Podstawowej w Niebylcu pełniła Bronisława Mroczka. Sprawowała ją do 31 sierpnia 1997 roku. Po niej stanowisko to objęła Anna Szpond, pracując jako dyrektor w latach 1997-2002 . Od 1 września 2002 r do lutego 2014 r. dyrektorem szkoły podstawowej, a następnie zespołu szkół była Lucyna Małek-Adamiak. Powodem rezygnacji z tego stanowiska przez panią dyrektor było podjęcie pracy w Kuratorium Oświaty w Rzeszowie.
W 1999 r. przeprowadzono ponownie reformę szkolnictwa w Polsce, powołując 6-klasową szkołę podstawową i 3-letnie gimnazjum. Szkoła w Niebylcu została przekształcona w 6-klasową szkołą podstawową. 1 września 2008 r. powołano w Niebylcu gimnazjum z obwodem obejmującym wsie: Bliziankę, Gwoździankę, Małówkę i Niebylec. 12 września tegoż roku gimnazjum połączono ze szkołą podstawową, tworząc zespół szkół . Dnia 27 marca 2009 r. na wniosek Rady Pedagogicznej, Rady Rodziców oraz Samorządu Uczniowskiego uchwałą Rady Gminy Niebylec nadano Zespołowi Szkół w Niebylcu im. ks. Jana Twardowskiego .
Szkoła posiada dobrze wyposażoną bazę dydaktyczną, sale lekcyjne są przestronne, kolorowe, młodzież może korzystać z sali komputerowej, biblioteki szkolnej, pięknej hali widowiskowo-sportowej. W szkole organizowane są zawody, turnieje, przedstawienia, konkursy, działają koła zainteresowań. Nasza szkoła tak jak przed laty łączy ludzi, jednoczy pokolenia, jest naszym wspólnym dobrem.
Agnieszka Strzała
Monika Szurlej
Bibliografia:
Kronika Szkoły Powszechnej w Niebylcu.
Uchwala Nr XVII/108/08 Rady Gminy Niebylec z dnia 4 marca 2008 w sprawie założenia Gimnazjum w Niebylcu.
Uchwała Nr XXIII/150/08 Rady Gminy Niebylec z dnia 12 września 2008 w sprawie utworzenia zespołu szkół pod nazwą – Zespół Szkół w Niebylcu.
Uchwała Nr XXXI/215/09 Rady Gminy Niebylec z dnia 27 marca 2009 w sprawie nadania Zespołowi Szkół w Niebylcu imienia księdza Jana Twardowskiego
Chuchla A., Z dziejów parafii Niebylec (XV- XX w.), Niebylec 2004.
Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic - zbiór artykułów pod redakcją Stanisława Cynarskiego, Rzeszów 1980.
Red. Meissner A., Wyrozumski J., Galicja i jej dziedzictwo, tom 3, Nauka i oswiata, Rzeszów 1995.
W ramach naszej witryny stosujemy pliki „Cookies” w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Pliki „cookies” (tzw. „ciasteczka”) stanowią dane informatyczne, które przechowywane są w urządzeniu końcowym Użytkownika witryny i przeznaczone są do korzystania ze stron internetowych witryny, w szczególności do:
Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących „Cookies” oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Mogą Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies. Ustawienia te mogą zostać zmienione w taki sposób, aby blokować obsługę plików cookies w ustawieniach przeglądarki internetowej bądź informować o ich każdorazowym zamieszczeniu w urządzeniu Użytkownika witryny. Sposoby i możliwości zmiany obsługi plików „cookies” mogą Państwo sprawdzić w ustawieniach swojej przeglądarki. Więcej szczegółów w naszej polityce prywatności.